“Duurzaam is goedkoper voor ons”
Tien jaar geleden was het in Nederland nog geen issue om te streven naar energieneutraliteit, maar het gemeenschapshuis in Blitterswijck had die ambitie al wel. Anno 2019 wordt het gemeenschapshuis verwarmd door een aardwarmtepomp en zijn ze van het gas af.
Het Noord-Limburgse dorpje Blitterswijck heeft een klassiek dorpsaangezicht. Zij-aan-zij liggen rond een knus dorpsplein de kerk, het café, de school en dorpshuis De Zaal. Op een donkere, herfstachtige ochtend in november brandt er licht in het recent verbouwde gemeenschapshuis. De dames en heren van het volksdansen warmen de boel op in de grote zaal. In de Huuskamer staan de koffie en koekjes al klaar voor de pauze. Hier steekt Sjaak Sluiters, voorzitter van het bestuur van De Zaal, enthousiast van wal over de duurzame verbouwing.
Rond carnaval, begin 2019, opende de Zaal haar deuren. Het vernieuwde gemeenschapshuis biedt nu plek voor jong en oud. De oude Zaal werd verrijkt met meerdere multifunctionele ruimtes, waaronder een Huuskamer voor de dorpsdagvoorziening en een aparte jongerensoos. Daarnaast prijken er nu tig zonnepanelen op het pand en zijn er andere state-of-the-art energiemaatregelen toegepast. De Zaal heeft met haar meer dan zestig lentes een mooie verjongingskuur gekregen. Klaar voor de toekomst.
Van drie naar een
Voor de verbouwing van de zaal, huisde de KBO en jongerensoos DIM in aparte lokalen in ’t Honk, de oude kleuterschool van het dorp. In de Zaal speelde de rest van het verenigingsleven zich af. Dat waren voor dit bescheiden dorp van 1100 inwoners drie verschillende exploitaties en dat was te kostbaar voor de toekomst, aldus Sjaak. Zouden deze drie partijen samen kunnen komen op een plek? Dat was de vraag die rond 2009 voor lag. Het dorp besloot op basis van de behoeftes van de verenigingen, het groeiende exploitatietekort en de vergrijzing van het dorp om de bestaande zaal te verbouwen tot één gemeenschappelijke multifunctionele accommodatie. De gemeente Venray ondersteunde dit proces, maar het verenigingsleven dat in grote getale plaatsnam in de werkgroep Accommodatieplan Blitterswijck, droeg het geheel.
Duurzaamheid was een van de uitgangspunten van de werkgroep. Sjaak: “In het kader van een kostendekkende exploitatie voor de toekomst werden we gedreven richting duurzaam denken. Het was gewoonweg verstandig qua kosten.” De gemeente Venray gaf ook een duidelijk signaal dat een gemeenschapsaccommodatie zelf bedruipend moet zijn. Energiemaatregelen zouden de gangbare lasten kunnen drukken.
“Toen we hier 10 jaar geleden mee begonnen was het nog niet “in” om het over duurzaamheid te hebben,” vervolgt Sjaak. “Dat hele idee van een gasloze toekomst leefde destijds niet, maar wij gaven het wel al mee in de opdracht aan de architect en later aan de installateur. Een paar maanden na de aanbesteding besloot Wiebes om de gaskraan in Groningen dicht te draaien. We hadden dus een vooruitziende blik zou je kunnen zeggen.”
Onafhankelijk energie advies
De werkgroep voor de verbouwing heeft vooraf onafhankelijk energie advies ingewonnen. Sjaak: “Onze architect adviseerde ons om een specialist op het gebied van duurzaam bouwen naar het gebouw te laten kijken, voor een overzicht van mogelijke energiemaatregelen. Dat leverde een nuttig rapport op.” Op basis daarvan maakte de werkgroep keuzes voor duurzaamheidsmaatregelen die het beste bij het gemeenschapshuis zouden passen, zoals isolatie en zonnepanelen en een warmtepomp met luchtbehandelingssysteem.
Toch maar geen luchtwarmtepomp
Het is belangrijk om de voor- en nadelen van verschillende energie maatregelen af te wegen meent Sjaak. “Zo dachten we er initieel aan om een luchtwarmtepomp aan te schaffen.” Die zijn goedkoper en makkelijker aan te leggen dan aardwarmtepompen. Maar er zitten ook nadelen aan. “Een kennis die er ervaring mee had, gaf aan dat luchtwarmtepompen op het dak worden gemonteerd en redelijk wat lawaai voor de omgeving kunnen veroorzaken. Dat is voor een gemeenschapshuis midden in het dorp geen optie.” Nadat geofysiologisch onderzoek uitwees dat een aardwarmtepomp haalbaar was, besloot de werkgroep daarom tot aanschaf van dit systeem. Sjaak: “Mijn zwager, een gepensioneerd installateur, zei: ‘dat gaat nooit werken met een aardwarmtepomp.’ Hij heeft toch ongelijk gekregen.”
Lokale energiecentrale?
“We hebben nog onderzocht of er bij het aanleggen van de aardwarmtepomp ook interesse was bij andere partijen, zoals de school, zodat we een soort van mini-dorpsenergiecentrale zouden kunnen starten. Maar dat proces bleek te lastig om in korte tijd op elkaar af te stemmen.”
Lokale ondernemers
Zo veel mogelijk lokale ondernemers zijn betrokken bij de aanleg van de energie installaties. Een bedrijf uit Venray sloeg de putten voor de aardwarmte. De aannemer zorgde voor de isolatie en het HR glas en de lokale installateur van het dorp tekende voor de aanleg van zonnepanelen, warmtepomp en de installatie voor luchtbehandeling.
“Bij de eerste beste boring voor de warmtepomp, ging de grondboor gelijk door de gasleiding. Dat leek ons geen toeval.”
Een hele hoop energie maatregelen
Na de verbouwing is gas exit bij de Zaal. Sjaak, grinnikend: “Bij de eerste beste boring voor de warmtepomp, ging de grondboor gelijk door de gasleiding. Dat was per ongeluk, maar leek ons geen toeval.” Naast de aanleg van 8 putten van ongeveer 100 meter diep voor de aardwarmtepomp, telt de vernieuwde zaal maar liefst 120 zonnepanelen op het dak en heeft het de hoogst mogelijke waarde aan dak- en spouwisolatie. De aardwarmtepomp zorgt voor de verwarming van het water en de lage temperatuur verwarming (en koeling!) via de vloer. Het systeem staat ook in verbinding met het centrale luchtventilatiesysteem met warmte-terugwin. Triple glas maakt het duurzame plaatje af.
Alle energie installaties samen hebben 185.000 Euro gekost op een totaal bouwbudget van 1,2 miljoen Euro. Daarnaast waren er ook kosten voor de isolatie en HR glas, maar deze maatregelen waren opgenomen in het budget voor de aannemer.
Sjaak: “De verbouwing is financieel mogelijk gemaakt door subsidies van de gemeente Venray, de Provincie Limburg en vele uren inzet van vrijwilligers. Voor de inrichting zijn gelden ontvangen van onder andere het Coöperatiefonds Rabobank, VSB fonds, Oranjefonds, Bergwegfonds, Kansfonds en lokale sponsoren.
Luchtinstallatie blaast bijna roet in het eten
Eigenlijk is de verbouwing redelijk vlekkeloos verlopen volgens Sjaak. Op het gebied van de energiemaatregelen was er naast het gaslek nog wel een akkefietje met de gemeente. “Eerst hadden we toestemming gekregen voor de geplande installatie, maar op het einde, vlak voor de opening kwam er iemand van de gemeente die wilde meten of de capaciteit voor de luchtinstallatie wel toereikend was. Blijkbaar moest ons gemeenschapshuis vanwege de tapvergunning voldoen aan de wetgeving voor luchtkwaliteit van horeca gebouwen en die is strenger dan voor andere openbare gebouwen.” De installatie bleek te weinig capaciteit te hebben en werd dus afgekeurd. Met veel kunst en vliegwerk en wat extra kosten werd de installatie uitgebreid qua vermogen en daarmee toch nog goedgekeurd. Eind goed al goed.
Inregelen
Beheerder Monique Wijnhoven onderbreekt het interview kort en wendt zich tot Sjaak: “we krijgen wat klachten over de temperatuur vanuit de dorpsdagvoorziening. Wat ouderen vinden het ’s middags wel wat koud worden in de Huuskamer.” Sjaak beaamt: “Het blijft inderdaad nog even passen en meten met de temperatuur. Dat is bij het begin altijd iets om rekening mee te houden. We kunnen zaken ook direct aflezen en aanpassen met behulp van apps en al. En we hebben een goed onderhoudscontract afgesloten met de lokale installateur. Die komt hier bijna wekelijks nog binnen om de zaken na te lopen en in te regelen. De lijntjes zijn kort.”
Beheerder Monique is tot nu toe ook tevreden met het systeem. “Deze hete zomermaanden was het overal heel erg warm, behalve bij ons in de grote zaal.” Dat komt door de aardwarmtepomp. Via de vloerbuizen wordt in de zomer juist warmte afgevoerd, terug de bodem in. “Ik heb nog overwogen om er bedden neer te zetten zodat mensen koel zouden kunnen slapen.”
Besparing gerealiseerd?
Heeft de duurzame verbouwing ook echt tot kostenbesparing geleid? “Dat is nog te vroeg om te zeggen”, riposteert Sjaak. “We zijn rond de carnaval open gegaan. Dus kunnen pas in de lente van 2020 echt zeggen wat alle maatregelen hebben opgeleverd. Na een half jaar stonden we in ieder geval 5000 kWh in de plus, maar de koude wintermaanden moeten nog komen. “Het gaat echter de goede kant op,” concludeert Sjaak optimistisch. “We zijn heel tevreden met de duurzame keuzes die we hebben gemaakt.”
Tekst: Linda Schevers (VKKL)
Met medewerking van Sjaak Sluiters en Monique Wijnhoven, gemeenschapshuis ‘De Zaal’ Blitterswijck
Dit artikel is een uitgewerkte versie van het artikel dat in de VKKL Kleine Kernen Krant 53 van december 2019 zal verschijnen.
