Kwetsbare mensen hebben niet per se professionals nodig. Contact in en uit de buurt helpt al veel, betoogt Gert Dijkstra van Buurtwerkkamer Coöperatie.
Onlangs liet Bauke Koekkoek in een interview in de Volkskrant (Ten eerste, 8 oktober) weten dat meer en betere zorg alleen niet genoeg is voor kwetsbare mensen. Want, zo geeft Koekkoek aan, ‘daarmee hebben die mensen nog geen invulling van hun leven. Een grote groep kwetsbare mensen heeft moeite met het leven, is eenzaam en doet niet meer mee.’
Maar wat is dan wel extra nodig? Volgens Koekkoek is dat het ‘verstevigen van hun sociale basis zodat ze een zo gewoon en onafhankelijk mogelijk leven kunnen leiden.’ Maar wat is dat dan, ‘het verstevigen van hun sociale basis?’ En is het wel zo dat mensen (nog) ‘onafhankelijker’ moeten worden? Wat mensen zeker belangrijk vinden, ook kwetsbare mensen, is zelfstandig kunnen leven. Maar dat is iets heel anders dan onafhankelijk zijn. Onder druk van het individualisme, dat je het vooral allemaal zelf moet doen en moet kunnen, zijn we de wederkerigheid minder gaan waarderen. Terwijl dat nu juist het hart is van wie we zijn. Mensen worden met empathie geboren, wederkerigheid is de zuurstof in ons leven, zonder hulp van anderen kwijnen we weg, worden we eenzaam en bij een probleem is er niemand meer die ons eruit kan trekken.
Drempel
Ook de krachtigste mensen onder ons weten dat je niet alles alleen kunt. Hulp vragen wordt in onze samenleving vaak gezien als een zwakte, alles zelf doen als een kracht. En als kwetsbare mensen dan over die drempel heen zijn en ‘hulp vragen’ komen ze nu vaak terecht bij een betaalde professional die veelal geen eigen levenservaring heeft met het probleem waar je mee zit.
Voor veel kwetsbare mensen is het veel fijner om óók contact te kunnen hebben met lotgenoten, het liefst buurtgenoten die uit eigen ervaring weten hoe het is om schulden te hebben, ziek te zijn, je eenzaam of nutteloos te voelen. Het verbinden van deze ervaringsdeskundigen is een belangrijke sleutel voor succes in het versterken van de ‘sociale basis’.
Buurtwelzijn
Voorheen was er een ‘sociale basis’. Twee generaties terug waren buurtzorg en buurtwelzijn in handen van de buurt, van buurtverenigingen en allerlei lokale organisaties waarin buren elkaar hielpen. Dat is met sport en cultuur nog steeds zo: in onze vrije tijd organiseren we zelf hoe we samen sporten en samen zingen. Samen voor elkaar zorgen en een steun in de rug bieden, is nagenoeg volledig overgenomen door betaalde professionals van veelal te grote anonieme organisaties. Buurtnetwerken zijn uit elkaar gevallen door het saneren van kleine buurtruimten, welke zijn vervangen door grotere te anonieme buurthuizen of multifunctionele centra. Voor veel mensen is dat geen probleem, voor kwetsbare mensen is dat funest. Als je eenzaam bent is dat niet op te lossen met een ‘loket’ en als je problematische schulden hebt dan verdwijnt de schaamte niet in een afspraak op een ‘vreemd kantoor’.
Ruimte
Een eigen buurtruimte. In oudere buurten zijn ze verdwenen. In nieuwbouwwijken worden ze al niet meer ingepland. Maar een sociale basis voor kwetsbare mensen kan niet zonder een eigen buurtruimte, zoals een vis niet zonder water kan en een boom niet zonder aarde. Dat is onze ervaring met de buurtwerkkamers. Dat zijn kleine laagdrempelige buurtruimtes in zelfbeheer bij kwetsbare bewoners, waar ze elkaar ontmoeten, samen actief zijn voor een prettige buurt en elkaar helpen met lastige formulieren, kapotte keukenkastjes en wegwijs worden in de Nederlandse taal of in de ingewikkelde systeemwereld van instanties en regels. Een dergelijke buurtruimte maakt kwetsbare mensen trots, biedt hen weer een sociaal netwerk en geeft ruimte om actief te worden. Laten dat nu juist drie cruciale elementen zijn waardoor wij als mensen krachtig in het leven kunnen staan. Inderdaad, zorg alleen is niet genoeg. Wanneer gaan we de kracht van sociale ontmoetingsplekken in de buurt weer waarderen als cruciale noodzaak voor een gezonde samenleving?
OPINIESTUK TERUG NAAR HET OUDE BUURTHUIS van Gert Dijkstra in de Volkskrant op 20 oktober 2019.
Gert Dijkstra is werkzaam voor Buurtwerkkamer Coöperatie in Utrecht.
