Geactualiseerd oktober 2021

De WBTR staat voor Wet Bestuur en Toezicht Rechtspersonen. Het doel van deze wet is het bestuur en toezicht van verenigingen, stichtingen en coöperaties (alle rechtspersonen) te verbeteren. De nadruk ligt op toezicht om wanbestuur, onverantwoord financieel beheer en misbruik van de positie van bestuursleden te voorkomen.

Organisaties doen er verstandig aan om de afspraken die ze hierover hebben gemaakt vast te leggen. In een aantal gevallen moeten de afspraken verplicht worden vastgelegd in de statuten, uiterlijk op 30 juni 2026.

Een voorbeeld van dit (onverplicht) vastleggen is het handboek ‘Goed Bestuur’, dat DKK Gelderland heeft ontwikkeld.

Tijdpad

De wet is ingegaan op 1 juli 2021. Dat betekent dat (de besturen van) alle rechtspersonen sinds die datum moeten voldoen aan de verplichtingen die de wet stelt. Het is een uitbreiding van de wettelijke verplichtingen die al bestaan.

Het is daarom aan te raden dat elk bestuur afspreekt hóe zij gaan voldoen aan de wet; het is verstandig om die afspraken -voor zover van toepassing- aan de leden voor te leggen en om die vervolgens vast te leggen.

Ten aanzien van sommige wetswijzigingen schrijft de wet voor dat de afspraken in de statuten moeten zijn opgenomen. Dit kan dus betekenen dat jouw vereniging of stichting de statuten moet aanpassen. Dit moet binnen vijf jaar, dus uiterlijk op 30 juni 2026, bij de notaris gebeuren.

Heeft jouw rechtspersoon in de statuten bepalingen staan die afwijken van de wet, dan gaat de wet vóór op de statuten.

Wat moet in ieder geval in de statuten geregeld worden?

• In de statuten moet worden vastgelegd dat bestuursleden zullen handelen in het belang van de rechtspersoon;
• In de statuten moet worden vastgelegd dat een bestuurder (of een commissaris, in het geval de rechtspersoon een toezichthoudende Raad van Commissarissen heeft) niet mag meestemmen over besluiten waarin de bestuurder een persoonlijk of een met de rechtspersoon tegenstrijdig belang heeft;
• In de statuten moet worden vastgelegd wie beslissingen mogen nemen in het geval van ontstentenis of belet van alle bestuurders. Wie mogen er beslissingen nemen als het bestuur dat niet meer kan? Ontstentenis betekent dat de bestuurder niet meer in functie is. Belet betekent dat de bestuurder tijdelijk niet kan besturen, bijvoorbeeld als gevolg van schorsing of ziekte.

En verder geldt het volgende:

• Eén bestuurder van een vereniging of stichting mag niet méér stemmen uitbrengen dan de rest van de bestuurders bij elkaar. Hoewel dit in de wet al is vastgelegd, is verstandig om dit ook in de statuten vast te leggen;
• In geval van faillissement kan de curator de bestuurders (en voor zover die er zijn: de commissarissen) persoonlijk aansprakelijk stellen voor het boedeltekort, in het geval sprake is van onbehoorlijke taakvervulling. Deze onbehoorlijke taakvervulling moet dan een belangrijke oorzaak zijn van het faillissement. De curator moet deze oorzaak aantonen. Het is daarom erg verstandig om in de statuten afspraken op te nemen over het financieel beheer, het aangaan van overeenkomsten en de besluitvorming over het aangaan van overeenkomsten.

Wanneer je toch met de statuten aan de gang gaat is het verstandig om te bekijken of er nog meer zaken aangepast zouden moeten worden zodat er maar één keer notariskosten betaald hoeven te worden. Denk daarbij bijvoorbeeld aan:

• ANBI-status, wat moet er in de statuten om deze status (in de toekomst) mogelijk te maken;
• Ergens in 2022 zal een wetswijziging volgen die ziet op digitaal stemmen in de ALV. Omdat het verstandig is die wijziging ook in de statuten op te nemen, is het raadzaam om dat moment af te wachten en pas dan de statuten te wijzigen.

Hulpmiddelen

• De Nederlandse Organisatie Vrijwilligerswerk heeft een checklijst WBTR gemaakt. Deze checklijst bevat, aanvullend op dit artikel, informatie over maatregelen die je kunt nemen over verantwoord besturen.
• Er is ook een stappenplan ontwikkeld, waarvoor moet worden betaald. Meer informatie hierover op WBTR;
• In het kader van de WBTR is voor besturen van verenigingen en stichtingen door DKK Gelderland het Handboek Goed Bestuur ontwikkeld. Hierin leg je al jullie bestuursafspraken over verantwoord besturen vast. Het handboek is zo opgezet dat bestuursleden daarmee zelf aan de slag kunnen. Het Handboek Goed Bestuur is via deze link gratis beschikbaar op de website van DKK Gelderland.